🙏🏻 मनन चिंतन🙏🏻 विषय:- स्वधर्माची व्याख्या

राजेंद्र पाटील राऊत

🙏🏻 मनन चिंतन🙏🏻

विषय:- स्वधर्माची व्याख्या

🌼🌼🌼

उच्च अध्यात्मिक पातळीवररून जाणल्यास मी म्हणजे केवळ सर्वव्यापी ‘आत्मा’!

पण व्यावहारिक पातळीवर मी म्हणजे शरीर. पुढे लिंग, वय, शिक्षण, पद, परिस्थिती इ. चा मुख्य ऊर्जा स्त्रोत व मालक.

दायित्व, क्षमता व कर्तव्य ओळखून माझी जेवढी नैसर्गिक क्षमता आहे ती जाणून अधिकाधिक आऊटपुट देणे, देण्यासाठी प्रयत्न करणे, तसेच ती क्षमता सतत आनंदाने वाढवून प्रगतीकडे वाटचाल करण्याची स्फूर्ति ठेवणे म्हणजे ‘स्वधर्म’ होय.

थोडक्यात मी कोण आहे हे ओळखून सतत श्रेष्ठ कर्म करणे हा ‘स्वधर्म’ आहे.

राष्ट्राच्या प्रति माझं कर्तव्य,

समाजाप्रती माझं कर्तव्य,

स्त्री आणि पुरुष,

पती आणि पत्नी,

आई, वडील आणि मुले

प्रजा आणि राजा,

स्वामी आणि सेवक

जेष्ठ आणि कनिष्ठ

नातेवाईक प्रति माझं कर्तव्य,

इ. प्रति विधिनियम व स्वकर्तव्यपालन करणे म्हणजे ‘स्वधर्म’ होय.

आजच्या कलियुगात न पटणारे उदाहरण घेऊ.

बाळाला जन्माला घातल्यावर आपल्या भौतिक करिअर किंवा सौंदर्य सौष्ठव याकडे न बघता त्या बाळाला प्रेमाने, ममतेने स्तनपान देणे हा त्या आईचा स्वधर्म (स्वकर्तव्य) आहे.

शारीरिक व बौद्धिक बळाचा उपयोग करुन सन्मार्गाने अर्थप्राप्ती करून बाळ व बाळंतीण यांचे आरोग्य, पोषण सुरक्षिततेसाठी आपले कर्तव्य पार पाडणे हा त्या बालकाच्या पित्याचा किंवा स्त्रीच्या पतीचा स्वधर्म आहे.

साक्षी भाव ठेऊन अशा महत्वाच्या विषयावर स्व-कर्तव्याविषयी आपल्याला लिहिता येईल.

पण यात अति महत्त्वाचे आहे ते या कर्तव्याची कोणी आठवण करून देण्याऐवजी त्याची जाणीव अंतर्मुख होऊन स्वतःच बाळगणे.

कोणी काय करायला हवे यापेक्षा मी काय करायला हवे याविषयी अंतर्मुख होणे हे श्रेष्ठ समाज निर्मितीसाठी अधिक आवश्यक वाटते.

स्वधर्मपालनात काही न्यून राहिल्यास त्याचे फळही हीन प्रतीचे मिळते. हेच पहा ना,

समाधानाची व्याख्या उमजून न घेता केवळ भरमसाठ पैसा मिळविण्यासाठी बाळाला जर त्याचे आई-वडील पाळणाघरात ठेवत असतील तर तेच मूल नंतर त्याच आई वडिलांना वृद्धाश्रमात ठेवण्याची दाट शक्यता असते.

आज भौतिक सुखाच्या व स्वैराचाराच्या मोहात स्त्री शक्ती पुरती अडकल्याने स्त्रीच्या स्वधर्माची उणीव प्रकर्षाने जाणवते आहे. कुटुंबव्यवस्था उध्वस्त होत आहे.

मोह मायेत अडकून स्वधर्माचा विसर पडत चालला आहे याची अगणित उदाहरणे देता येतील, ती आत्म ज्ञान व आत्म बोधाने शोधून पुन्हा प्रस्थापित करण्यासाठी दृढ इच्छा शक्ती निर्माण झाली तरच मायेचा विळखा सैल होईल.

विज्ञान व समान हक्क याच्या आधुनिक व्याख्या उत्तम कुटुंब व समाज निर्मितीसाठी शाप की वरदान हे चिंतनीय विषय आहेत. त्यासाठी केवळ चिंता करून पदरात काही पडेल असं वाटत नाही. अध्यात्मातील संतुलन व पुरकता ध्यानात ठेऊन साक्षी भाव जागृत असेल तर उच्च स्वधर्म पालन होईल.

द्वैतामधल्या पुरकतेचा उच्च स्वधर्म (स्वकर्तव्य) जाणला कि अद्वैत स्थितीकडे वाटचाल चालू होते.

टीप:- कृपया स्वधर्म म्हणजे My Religion असा अर्थ इथे अभिप्रेत नाही.

🙏🏻🙏🏻🙏🏻

शिवाजी कणसे, कामोठे मुंबई 🌼30.04.2019🌼
8208870761

लेख संस्कारित करण्याचं भाग्य लाभलंय आदरणीय श्री दिवाकर बुरसे, काका, वय-77 पुणे यांचं.
+919552629245

लेखाचा स्रोत परमपिता परमात्मा आहेत, लेखात हवा तो बदल करून नाव वगळून स्वतःच्या नावाने लेख दुरुस्त करण्यास काहीच हरकत नाही.
🌼🌼🌼🌼🌼